Sıfatlar

Sıfatlar

Bir ismi nitelik, nicelik ve özellik bakımından betimleyen kelimelere επίθετα - sıfat denildiğini biliyoruz. Yunanca’da isimlerin dilbilgisel bakımdan erkek, dişi ve tarafsız olarak üçe ayrıldığını söylemiştik. İsimleri niteleyen sıfatlar da aynen onlar gibi üç cinse ayrılmaktadır. Bir sıfat, nitelediği isme cins (erkek, dişi, tarafsız), sayı (tekil, çoğul) ve hal (yalın, iyelik, -i, hitap hali) bakımından mutlaka uyar. Örneğin, “iyi” sıfatının yunanca karşılığı “καλός, καλή, καλό” ’ dur. Buradaki καλ-, sıfatın kök kısmını, -ός eki erkek cins olduğunu, -ή eki dişi cins olduğunu, -ό eki de tarafsız cins olduğunu göstermektedir. Yani Türkçe’deki “iyi” sıfatının karşılığı olarak üç sözcük bulunmaktadır. Bu durumu daha iyi anlamak için birer örnekle açıklayalım:
ο άνθρωπος sözcüğü, baş taraftaki artikelinden de anlaşılacağı gibi erkek bir isimdir. Bu duruma göre, “iyi insan” demek için, yukarıdaki sıfatın καλός şeklini kullanmamız gerekmektedir. Örneklere devam edersek “iyi kadın” demek için, (“η γυναίκα-kadın” sözcüğü dişi olduğu için) sıfatın dişi şekli olan “καλή” ’yi, “iyi çocuk” demek için ise, (“το παιδί-çocuk” sözcüğü tarafsız olduğu için), sıfatın “καλό” şeklini kullanmamız gerekmektedir. Yukarıdaki açıklamalara göre aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
 
iyi insan -     ο καλός άνθρωπος καλός
iyi kadın -     η καλή γυναίκα καλή
iyi çocuk -     το καλό παιδί καλό
 
Açıklama: Yunanca’da sıfatların, niteledikleri isimlere cins, sayı ve çekim bakımından uyduklarını söylemiştik. Yunanca’yı yeni öğrenmeğe başlayanların en çok takıldıkları konu; isim çekime girdiği zaman, onu niteleyen sıfat da çekime gireceği için, sıfatın anlamında değişiklik olup olmayacağı konusudur. Yukarıda “iyi insan” anlamına gelen “ο καλός άνθρωπος” cümleciği, iyelik haline (ismin -in hali) dönüştürülürse, Yunanca karşılığı “του καλού ανθρώπου” olur. Türkçe anlamı ise “iyi insanın” demektir. Dikkat edilirse ilk cümlede yalın halde bulunan “insan” sözcüğü, ikinci cümlede “insanın” olarak iyelik haline dönüşmüş, sıfatta da çekim olarak değişiklik olmasına rağmen (καλός - καλού şekline dönüştü) anlamında bir değişiklik olmamıştır. Yani ilk cümledeki “iyi” sıfatı, dilbilgisel olarak iyelik haline dönüştürüldüğünde, Türkçe çevirisi “iyinin” diye yapılmamıştır ki, doğrusu da budur. Diğer bir deyişle ismi niteleyen sıfat, isme bağlı şekilde dilbilgisel olarak devamlı değiştiği halde anlamı hep aynı kalmaktadır. Yani, Türkçe’de sıfat çekilmez, isim çekilir, Yunanca’da ise hem isim, hem de sıfat çekilir. Daha iyi anlamak için aşağıdaki örnekleri inceleyeniz.
 
ο καλός άνθρωπος iyi insan [yalın hal]
του καλού ανθρώπου iyi insan-ın [-in hali]
τον καλό άνθρωπο iyi insan-ı [-i hali]
- καλέ άνθρωπε (ey) iyi insan! [hitap hali]
οι καλοί άνθρωποι iyi insanlar [yalın hal]
των καλών ανθρώπων iyi insanlar-ın [-in hali]
τους καλούς ανθρώπους iyi insanlar-ı [-i hali]
- καλοί άνθρωποι (ey) iyi insanlar! [hitap hali]
 
Açıklama: καλός, -ή, -ο sıfatının erkek şekli olan καλός, sonu -ος
ile biten erkek isimler gibi (ο άνθρωπος), dişi şekli olan καλή, sonu
ile biten dişi isimler gibi (η κόρη), tarafsız şekil olan καλό ise, sonu -ο ile biten tarafsız isimler gibi (το βιβλίο) çekilir.
 
  1. -ος, -η, -ο son eki alan sıfatlar:
T e k i l      Ç e k i m
 
ο καλός η καλή το καλό
του καλού της καλής του καλού
τον καλό την καλή το καλό
- καλέ - καλή - καλό
Ç o ğ u l      Ç e k i m
οι καλοί οι καλές τα καλά
των καλών των καλών των καλών
τους καλούς τις καλές τα καλά
- καλοί - καλές - καλά

  1. -ος, -α, -ο son eki alan sıfatlar:
T e k i l      Ç e k i m
 
ο ωραίος η ωραία το ωραίο
του ωραίου της ωραίας του ωραίου
τον ωραίο την ωραία το ωραίο
- ωραίε - ωραία - ωραίο
Ç o ğ u l      Ç e k i m
οι ωραίοι οι ωραίες τα ωραία
των ωραίων των ωραίων των ωραίων
τους ωραίους τις ωραίες τα ωραία
- ωραίοι - ωραίες - ωραία
 
  1. -ος, -ια, -ιο son eki alan sıfatlar:
T e k i l      Ç e k i m
 
ο πλούσιος η πλούσια το πλούσιο
του πλούσιου της πλούσιας του πλούσιου
τον πλούσιο την πλούσια το πλούσιο
- πλούσιε - πλούσια - πλούσιο
Ç o ğ u l      Ç e k i m
οι πλούσιο οι πλούσιες τα πλούσια
των πλούσιων των πλούσιων των πλούσιων
τους πλούσιους τις πλούσιες τα πλούσια
- πλούσιοι - πλούσιες - πλούσια
 
ç. -ός, -ιά, -ό son eki alan sıfatlar:

T e k i l      Ç e k i m
 
ο γλυκός η γλυκιά το γλυκό
του γλυκού της γλυκιάς του γλυκού
το γλυκό την γλυκιά το γλυκό
- γλυκέ - γλυκιά - γλυκό

 
Ç o ğ u l      Ç e k i m
 
οι γλυκοί οι γλυκές τα γλυκά
των γλυκών των γλυκών των γλυκών
τους γλυκούς τις γλυκές τα γλυκά
- γλυκοί - γλυκές - γλυκά
 
  1. -ύς, -ιά, -ύ son eki alan sıfatlar:
 
T e k i l      Ç e k i m
 
ο βαθύς η βαθιά το βαθύ
- - της βαθιάς του -
το βαθύ τη βαθιά το βαθύ
- βαθύ - βαθιά - βαθύ
 
Ç o ğ u l      Ç e k i m
οι βαθιοί οι βαθιές τα βαθιά
των βαθιών των βαθιών των βαθιών
τους βαθιούς τις βαθιές τα βαθιά
- βαθιοί - βαθιές - βαθιά
 
  1. -ης, -ιά, -ί son eki alan sıfatlar:
T e k i l      Ç e k i m
 
ο σταχτής η σταχτιά το σταχτί
του (σταχτιού) της σταχτιάς του (σταχτιού) (σταχτή)
το σταχτή τη σταχτιά το σταχτί
- σταχτή - σταχτιά - σταχτί

Ç o ğ u l      Ç e k i m
 
οι σταχτιοί οι σταχτιές τα σταχτιά
των σταχτιών των σταχτιών των σταχτιών
τους σταχτιούς τις σταχτιές τα σταχτιά
- σταχτιοί - σταχτιές - σταχτιά
 
  1. -ης, -α, -ικο son eki alan sıfatlar:
T e k i l      Ç e k i m
 
ο ζηλιάρης η ζηλιάρα το ζηλιάρικο
του ζηλιάρη της ζηλιάρας του ζηλιάρικου
το ζηλιάρη τη ζηλιάρα το ζηλιάρικο
- ζηλιάρη - ζηλιάρα - ζηλιάρικο
 
Ç o ğ u l      Ç e k i m
οι ζηλιάρηδες οι ζηλιάρες τα ζηλιάρικα
των ζηλιάρηδων των - * των ζηλιάρικων
τους ζηλιάρηδες τις ζηλιάρες τα ζηλιάρικα
- ζηλιάρηδες - ζηλιάρες - ζηλιάρικα
 
* dişi çoğul -i hali mevcut değildir.

 
KURALA UYMAYAN SIFATLAR
ο πολύς, η πολλή, το πολύ - çok, fazla, bol
T e k i l      Ç e k i m
 
ο πολύς* η πολλή το πολύ*
- - της πολλής - -
τον πολύ* την πολλή το πολύ*
- - - - - -
 
Ç o ğ u l       Ç e k i m
 
οι πολλοί οι πολλές τα πολλά
των πολλών των πολλών των πολλών
τους πολλούς τις πολλές τα πολλά
- (πολλοί) - (πολλές) - (πολλά)
 
* Πολύς sıfatı tek “λ” ve “υ” ile erkek ve tarafsız tekilin yalın ve -i halinde yazılır. Diğer tüm hal ve dişilerin tüm çekimlerinde ise iki “λ” ile yazılır ve -ος, -η, -ο son eklerine sahip sıfatların çekimlerine uyarlar.
 

SIFATLARDA DERECELENDİRME
 
Sıfat, cümle içinde normal derecesine sahip iken, başka bir nesne ya da şey ile kıyas söz konusu olduğunda sıfatın önüne “daha” ve “en” anlamı veren ve kıyası belirten birtakım sözcükler gelir. Örneğin “Petros usludur - Ο Πέτρος είναι φρόνιμος”, cümlesindeki “uslu” sözcüğü sadece Petros’un bir niteliğini bildirmektedir. Bu sıfat, dilbilgisel açıdan erkek, tekil ve Petros’u nitelediği için de yalın halde bulunmaktadır. Bu cümleyi, “Petros, Tasos’dan daha usludur - Ο Πέτρος είναι φρονιμότερος από τον Τάσο.” diye değiştirdiğimiz zaman, yeni cümlede Petros ile Tasos’un kıyası söz konusu olmuştur. Üstünlük derecesini gösteren “Ο Πέτρος είναι φρονιμότερος από τον Τάσο.” cümlesinde, Petros ile Tasos’un kıyası yapılmaktadır. Böyle, kıyas söz konusu olan cümlelerde, kıyası yapılan şey από (-den, -dan) ile ifade edilmektedir. (Από edatından sonra gelen isim kural gereği -i halinde kullanılmaktadır.) Kıyas gösteren cümlede, daha önce normal halinde bulunan sıfatın kök kısmına (φρόνιμος sıfatının kökü φρόνιμ- dir.), erkek ise -ότερος, dişi ise -ότερη, tarafsız ise -ότερο eki eklenir. Eğer bu kıyaslama ekleri hatırlanamıyorsa, sıfatın normal şeklinin önüne πιο (daha) anlamına gelen sözcük eklenir ki, bu daha kolay hatırlanan şekildir. En üstünlük derecesinde, yine sıfatın kök kısmına, -ότερος, -ότερη, -ότερο ekleri eklenir. Bir farkla ki; sıfatın baş tarafına erkek için ο, dişi için η, tarafsız içinse, το artikelleri yerleştirilerek. Ya da bunlar hatırlanamıyorsa, sıfatın normal derecesinin başına ο πιο, η πιο, το πιο eklenir.

  1. Petros usludur.
Ο Πέτρος είναι φρόνιμος. (Normal derece)
 
  1. Petros, Tasos’dan daha usludur.
Ο Πέτρος είναι φρονιμότερος από τον Τάσο. (üstünlük derecesi) Ο Πέτρος είναι πιο φρόνιμος από τον Τάσο. (üstünlük derecesi)
 
  1. Petros okuldaki en uslu öğrencidir.
Ο Πέτρος είναι ο φρονιμότερος μαθητής στο σχολείο. (en üstünlük derecesi)
Ο Πέτρος είναι ο πιο φρόνιμος μαθητής στο σχολείο. (en üstünlük derecesi)


KURALA UYMAYAN SIFATLARIN ÜSTÜNLÜK DERECELERİ
Aşağıdaki sıfatların üstünlük ve en üstünlük dereceleri yukarıda verilmiş olan kurallara uymaz, bu nedenle ezberlenmesi gerekmektedir.
Normal          Üstünlük             En üstünlük         Anlamı
καλός                καλύτερος              ο καλύτερος            (İyi) μεγάλος  μεγαλύτερος     ο μεγαλύτερος  (büyük) πολύς          περισσότερος         ο περισσότερος            (çok) κακός                            χειρότερος              ο χειρότερος           (köktü) άσχημος           χειρότερος                            ο χειρότερος           (çirkin) γέρος           γεροντότερος               ο γεροντότερος                            (yaşlı)
απλός                απλούστερος         ο απλούστερος       (basit, sade)


μικρός μικρότερος ο μικρότερος (küçük)
λίγος λιγότερος ο λιγότερος (az)