Belirtili Artikel
Yunan dilinde özel isimler hariç hemen hemen tüm isimlerin tekil ve çoğul şekilleri vardır. Birçok dilden farklı olarak Yunanca’da isimlerin, erkek, dişi ve tarafsız olmak üzere üç gramatikal cinsiyeti, ayrıca, bütün diğer dillerde olduğu gibi, her ismin yalın, iyelik (-in),
-i ve hitap halleri vardır. Yunanca’da bilinen bir şahsı, canlıyı veya bir eşyayı belirlemek için ismin baş tarafına getirilen ve belirtili artikel ismini verdiğimiz (οριστικό άρθρο - tanıtma sözcüğü) sözcük bulunur. Biz, bu sözcük sayesinde ismin sayısı (tekil ya da çoğul), cinsi (erkek, dişi ya da tarafsız) ve hali (yalın, iyelik, -i, hitap) konusunda bilgi sahibi oluruz.
Aşağıdaki tabloda belirtili artikelin tekil ve çoğul çekimi verilmiştir.
| T E K İ L | Ç O Ğ U L | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Cinsi | Erkek | Dişi | Tarafsız | Erkek | Dişi | Tarafsız |
| yalın hal | ο | η | το | οι | οι | τα |
| -in hali | του | της | του | των | των | των |
| -i hali | το(ν) | τη(ν) | το | τους | τις | τα |
| hitap | - | - | - | - | - | - |
Örnek cümleler:
Ο τοίχος είναι κίτρινος - Duvar sarıdır, cümlesinin baş tarafındaki altı çizili olan “O” artikeli, “τοίχος” sözcüğünün; tekil, yalın halde ve gramatikal cinsiyet olarak erkek olduğu göstermektedir.
Το χρώμα του τοίχου είναι κίτρινο - Duvarın rengi sarıdır, cümlesindeki altı çizili “του” artikeli, “τοίχου” sözcüğünün; tekil, iyelik halinde (-in hali) ve gramatikal cinsiyet olarak erkek olduğu göstermektedir.
Artikelin çağrı hali yoktur. Eğer isim çağrı halinde ise artikelsiz kullanılır: Έλα, Γιώργο. Yorgo, gel.
Γιώργο, πρόσεχε τα αυτοκίνητα. Yorgo, otomobillere dikkat et.
Bazen şahıs isimlerinde ε çağrı ünlemi kullanılır: ε, Γιώργο ! Hey Yorgo.
Hayret, hayranlık vb. ifade eden cümleler ile atasözlerinden de artikel kullanılmaz. Τι όμορφη γυναίκα!. Ne güzel kadın. Σκυλί που γαβγίζει δεν δαγκώνει. Havlayan köpek ısırmaz.
Açıklama: Yukarıdaki tabloda, erkek isimlerin tekil -i hali artikeli το(ν) ile dişi isimlerin tekil -i hali τη(ν)’de “ν” harfi parantez içinde gösterilmiştir. Bu durum fonetik (sesbilgisi) ile ilgili bir durumdur.
Τον, την artikeli έναν sayı ve belgisiz sıfatı, αυτήν, την dişi cins üçüncü şahıs zamiri ve çekimi olmayan δεν, μην kelimelerinden sonra sesli harfler ile κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ harfleri ve iki sesli harfler olan ξ ve ψ ile başlayan sözcükler “ν” sesini korur.
| τον αέρα | μην ακούτε | δεν είδα | έναν καιρό |
| δεν μπορώ | μην περάσεις | την πρόφτασα | είδα έναν ξένο |
| τον τόπο | την ντροπή | αυτήν ήθελα | μην τρως |
β, γ, δ, ζ, θ, λ, μ, ν, ρ, σ, φ ve χ ile başlayan kelimelerse “ν” sesini muhafaza etmezler.
| τη βρύση | το γέρο | μη δέχεσαι | τη ζωγραφίζει |
| αυτή θέλω | ένα λαό | τη μητέρα | τη νίκη |
| μη ρωτάς | μη σταματάς | το φόβο | τη χαρά |
Ancak ν sesi çoğuldaki των artikelinde, kişi zamirinin erkek cinsin üçüncü şahsındaki αυτόν, τον ve σαν zarfında her durumda muhafaza edilir.
| των φίλων μου | των συμμαθητών μου |
| αυτόν θέλω | τον βλέπω |
| φώναξέ τον | σαν θάλασσα |
Açıklama: Belirtili artikelin bazı formları, -de, -da, -e, -a, -ye, -ya anlamı veren “σε” edatı ile birleşerek değişik şekiller alırlar. Bu birleşmede aşağıda görüldüğü gibi “σε” edatının “ε” harfi düşer ve kaynaşma olur.
| σε + το(ν) | στον κήπο | bahçede / bahçeye |
| σε + τη(ν) | στην αυλή | avluda / avluya |
| σε + το | στο σπίτι | evde / eve |
| σε + τους | στους κήπους | bahçelerde / bahçelere |
| σε + τις | στις αυλές | avlularda / avlulara |
| σε + τα | στα σπίτια | evlerde / evlere |