Sıfatlar

Sıfatlar

Bir ismi nitelik, nicelik ve özellik bakımından betimleyen kelimelere επίθετα - sıfat denildiğini biliyoruz. Yunanca’da isimlerin dilbilgisel bakımdan erkek, dişi ve tarafsız olarak üçe ayrıldığını söylemiştik. İsimleri niteleyen sıfatlar da aynen onlar gibi üç cinse ayrılmaktadır. Bir sıfat, nitelediği isme cins (erkek, dişi, tarafsız), sayı (tekil, çoğul) ve hal (yalın, iyelik, -i, hitap hali) bakımından mutlaka uyar. Örneğin, "iyi" sıfatının Yunanca karşılığı "καλός, καλή, καλό" ’dur. Buradaki καλ-, sıfatın kök kısmını, -ός eki erkek cins olduğunu, -ή eki dişi cins olduğunu, -ό eki de tarafsız cins olduğunu göstermektedir. Yani Türkçe’deki "iyi" sıfatının karşılığı olarak üç sözcük bulunmaktadır. Bu durumu daha iyi anlamak için birer örnekle açıklayalım:

Türkçe	Yunanca	Yunanca	Yunanca	Yunanca
iyi insan	- ο καλός	άνθρωπος	→	καλός
iyi kadın	- η καλή	γυναίκα	→	καλή
iyi çocuk	- το καλό	παιδί	→	καλό

Açıklama: Yunanca’da sıfatların, niteledikleri isimlere cins, sayı ve çekim bakımından uyduklarını söylemiştik. Yunanca’yı yeni öğrenmeye başlayanların en çok takıldıkları konu; isim çekime girdiği zaman, onu niteleyen sıfat da çekime gireceği için, sıfatın anlamında değişiklik olup olmayacağı konusudur. Yukarıda "iyi insan" anlamına gelen "ο καλός άνθρωπος" cümleciği, iyelik haline (ismin -in hali) dönüştürülürse, Yunanca karşılığı "του καλού ανθρώπου" olur. Türkçe anlamı ise "iyi insanın" demektir. Dikkat edilirse ilk cümlede yalın halde bulunan "insan" sözcüğü, ikinci cümlede "insanın" olarak iyelik haline dönüşmüş, sıfatta da çekim olarak değişiklik olmasına rağmen (καλός - καλού şekline dönüştü) anlamında bir değişiklik olmamıştır. Yani ilk cümledeki "iyi" sıfatı, dilbilgisel olarak iyelik haline dönüştürüldüğünde, Türkçe çevirisi "iyinin" diye yapılmamıştır ki, doğrusu da budur. Diğer bir deyişle ismi niteleyen sıfat, isme bağlı şekilde dilbilgisel olarak devamlı değiştiği halde anlamı hep aynı kalmaktadır. Yani, Türkçe’de sıfat çekilmez, isim çekilir, Yunanca’da ise hem isim, hem de sıfat çekilir. Daha iyi anlamak için aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.

Yunanca	Yunanca	Yunanca	Türkçe	Durum
ο	καλός	άνθρωπος	iyi insan	[yalın hal]
του	καλού	ανθρώπου	iyi insan-ın	[-in hali]
τον	καλό	άνθρωπο	iyi insan-ı	[-i hali]
-	καλέ	άνθρωπε	(ey) iyi insan!	[hitap hali]
οι	καλοί	άνθρωποι	iyi insanlar	[yalın hal]
των	καλών	ανθρώπων	iyi insanlar-ın	[-in hali]
τους	καλούς	ανθρώπους	iyi insanlar-ı	[-i hali]
-	καλοί	άνθρωποι	(ey) iyi insanlar!	[hitap hali]

Açıklama: καλός, -ή, -ο sıfatının erkek şekli olan καλός, sonu -ος ile biten erkek isimler gibi (ο άνθρωπος), dişi şekli olan καλή, sonu -η ile biten dişi isimler gibi (η κόρη), tarafsız şekil olan καλό ise, sonu -ο ile biten tarafsız isimler gibi (το βιβλίο) çekilir.

KURALA UYMAYAN SIFATLAR

ο πολύς, η πολλή, το πολύ - çok, fazla, bol

Yunanca	Yunanca	Yunanca	Yunanca	Yunanca
ο	πολύς*	η	πολλή	το	πολύ*
-	-	της	πολλής	-	-
τον	πολύ*	την	πολλή	το	πολύ*
-	-	-	-	-	-

SIFATLARDA DERECELENDİRME

Sıfat, cümle içinde normal derecesine sahip iken, başka bir nesne ya da şey ile kıyas söz konusu olduğunda sıfatın önüne "daha" ve "en" anlamı veren ve kıyası belirten birtakım sözcükler gelir. Örneğin "Petros usludur - Ο Πέτρος είναι φρόνιμος", cümlesindeki "uslu" sözcüğü sadece Petros’un bir niteliğini bildirmektedir. Bu sıfat, dilbilgisel açıdan erkek, tekil ve Petros’u nitelediği için de yalın halde bulunmaktadır. Bu cümleyi, "Petros, Tasos’dan daha usludur - Ο Πέτρος είναι φρονιμότερος από τον Τάσο." diye değiştirdiğimiz zaman, yeni cümlede Petros ile Tasos’un kıyası söz konusu olmuştur. Üstünlük derecesini gösteren "Ο Πέτρος είναι φρονιμότερος από τον Τάσο." cümlesinde, Petros ile Tasos’un kıyası yapılmaktadır. Böyle, kıyas söz konusu olan cümlelerde, kıyası yapılan şey από (-den, -dan) ile ifade edilmektedir. (Από edatından sonra gelen isim kural gereği -i halinde kullanılmaktadır.) Kıyas gösteren cümlede, daha önce normal halinde bulunan sıfatın kök kısmına (φρόνιμος sıfatının kökü φρόνιμ- dir.), erkek ise -ότερος, dişi ise -ότερη, tarafsız ise -ότερο eki eklenir. Eğer bu kıyaslama ekleri hatırlanamıyorsa, sıfatın normal şeklinin önüne πιο (daha) anlamına gelen sözcük eklenir ki, bu daha kolay hatırlanan şekildir. En üstünlük derecesinde, yine sıfatın kök kısmına, -ότερος, -ότερη, -ότερο ekleri eklenir. Bir farkla ki; sıfatın baş tarafına erkek için ο, dişi için η, tarafsız içinse, το artikelleri yerleştirilerek. Ya da bunlar hatırlanamıyorsa, sıfatın normal derecesinin başına ο πιο, η πιο, το πιο eklenir.

1. Petros usludur.
   Ο Πέτρος είναι φρόνιμος. (Normal derece)
2. Petros, Tasos’dan daha usludur.
   Ο Πέτρος είναι φρονιμότερος από τον Τάσο. (üstünlük derecesi) Ο Πέτρος είναι πιο φρόνιμος από τον Τάσο. (üstünlük derecesi)
3. Petros okuldaki en uslu öğrencidir.

Ο Πέτρος είναι ο φρονιμότερος μαθητής στο σχολείο. (en üstünlük derecesi) Ο Πέτρος είναι ο πιο φρόνιμος μαθητής στο σχολείο. (en üstünlük derecesi)

KURALA UYMAYAN SIFATLARIN ÜSTÜNLÜK DERECELERİ

Aşağıdaki sıfatların üstünlük ve en üstünlük dereceleri yukarıda verilmiş olan kurallara uymaz, bu nedenle ezberlenmesi gerekmektedir.

Normal / Üstünlük / En üstünlük Anlamı

Normal	Üstünlük	En üstünlük	Anlamı
καλός	καλύτερος	ο καλύτερος	(İyi)
μεγάλος	μεγαλύτερος	ο μεγαλύτερος	(büyük)
πολύς	περισσότερος	ο περισσότερος	(çok)
κακός	χειρότερος	ο χειρότερος	(kötü)
άσχημος	χειρότερος	ο χειρότερος	(çirkin)
γέρος	γεροντότερος	ο γεροντότερος	(yaşlı)
απλός	απλούστερος	ο απλούστερος	(basit, sade)

Yunanca	Yunanca	Yunanca	Türkçe
μικρός	μικρότερος	ο μικρότερος	(küçük)
λίγος	λιγότερος	ο λιγότερος	(az)